experimentum.kz

Виртуалды физика

Атомдар, иондар және изотоптар

Жоба тақырыбы: Атомдар, иондар және изотоптар 9 сынып Жұмыс мақсаты: Практикалық бөлім Виртуалды экспериментті бастау үшін “Atom” таңдаңыз. Бұл виртуалды экспериментке арналған шағын нұсқаулық. 1-бөлім. Атом Виртуалды эксперимент. 1-қадам. Гелий атомын құрыңыз. 2 протон, 2 нейтрон және 2 электрон қосыңыз. 2-қадам. Протондар мен нейтрондар ядро ​​деп аталатын орталық аймақта орналасқанына назар аударыңыз. Ядроның құрамдас бөліктері нуклондар деп аталады. 3-қадам. Электрондардың орбиталь деп аталатын ядроның айналасындағы орбитаға қозғалатынына назар аударыңыз. 4-қадам. Бұлттық модельге ауысыңыз. Электрондар электронды бұлтқа айналады. Бұл электрондар бұлтпен бейнеленген аймақта болуы мүмкін дегенді білдіреді. 5-қадам. Атомның бейтарап екеніне назар аударыңыз. Электрон мен протонның зарядтары шамасы бойынша бірдей, бірақ таңбалары әртүрлі. 6-қадам. Қорытынды жасаңыз. 2-бөлім. Изотоп Виртуалды эксперимент. 1-қадам. Орбиталық модельге оралыңыз. Бір нейтронды алып тастаңыз. Бұл қазір Гелий-3 деп аталатын гелий атомының изотопы. Бұл тұрақты изотоп. 2-қадам. Қалған нейтронды алып тастаңыз. Бұл дипротон деп аталатын гелий атомының тағы бір изотопы. Бұл тұрақсыз изотоп, яғни ол өте тез ыдырай алады. 3-қадам. Нейтрондардың санын өзгерту арқылы изотопты алуға болатынын байқаңыз. 4-қадам. Қорытынды жасаңыз. 3-бөлім. Ион Виртуалды эксперимент. 1-қадам. Гелий атомына оралыңыз. 2-қадам. Тағы бір электрон қосыңыз. Бұл енді атом емес, теріс зарядталған ион, өйткені теріс зарядталған бөлшектер көбірек. 3-қадам. 2 электронды алып тастаңыз. Ол енді оң зарядталған ион, өйткені оң зарядталған бөлшектер көбірек. 4-қадам. Электрондардың санын өзгерту арқылы оң немесе теріс ионды жасауға болатынын байқаңыз. 5-қадам. Қорытынды жасаңыз. Қорытынды Атом бейтарап болып табылады; оның құрамында электрондар мен протондардың саны бірдей және кейбір нейтрондар бар. Иондар зарядталған бөлшектер; олар теріс немесе оң зарядты болуы мүмкін. Ион жасау үшін бір немесе бірнеше электрондарды қосыңыз немесе алып тастаңыз. Изотоптарда нейтрондар саны атомға қарағанда басқа болады. Глоссарий Element – Элемент Net charge – Толық заряд Mass number – Массалық сан  Protons – Протондар Neutrons – Нейтрондар Electrons – Электрондар Ion – Ион Unstable – Тұрақсыз Stable – Тұрақты Model – Модель  Orbits – Орбитальдық модель Cloud – Бұлтты модель

Атомдар, иондар және изотоптар Read More »

Үйкеліс

Жоба тақырыбы: Үйкеліс 7 сынып Жұмыс мақсаты: Практикалық бөлім Бұл виртуалды экспериментке арналған шағын нұсқаулық. Виртуалды эксперимент. 1-қадам. Жоғарғы кітаптың бетінде микроскопиялық кемшіліктер бар екенін байқаңыз. 2-қадам. Жоғарғы кітапты алып, оны аздап ысқылай бастаңыз. Екі бет бір-біріне үйкелген кезде олардың беттеріндегі бұдырлар мен микроскопиялық ақаулар жанасады. Олар бір-біріне үйкеле отырып, бұл нүктелердегі молекулалар молекулааралық күштердің әсерінен қозғалысқа қарсылық көрсетеді. 3-қадам. Кітаптар ысқылаған сайын термометрмен өлшенгенде температура көтеріліп, бөлшектер тезірек дірілдей бастайтынына назар аударыңыз. Себебі қарсылық механикалық энергияның жылу энергиясына айналуын тудырады. 4-қадам. Қорытынды жасаңыз. Қорытынды Екі бет бір-біріне үйкелген кезде олардың микроскопиялық ақаулары жанасады және молекулааралық күштерді сезінеді, нәтижесінде қозғалысқа кедергі пайда болады. Қозғалысқа қарсылық – үйкеліс. Үйкеліс – бұл жанасу беттерінің салыстырмалы қозғалысына қарсы тұратын күш.

Үйкеліс Read More »

Ньютонның екінші заңы

Жоба тақырыбы: Ньютонның екінші заңы 9 сынып Жұмыс мақсаты: Практикалық бөлім Виртуалды экспериментті бастау үшін “Acceleration” таңдаңыз. Бұл виртуалды экспериментке арналған шағын нұсқаулық. 1-бөлім. Тең–әсерлі күш Виртуалды эксперимент. 1-қадам. Денені жылжыту үшін оған біраз күш салыңыз. Тең-әсерлі күш нөлге тең емес екенін байқаңыз. Үдеу қалай өзгереді? 2-қадам. Қолданылатын күшті бірте-бірте арттырыңыз. Денеге әсер ететін тең-әсерлі күшінің арта түсетінін байқаңыз. Үдеу қалай өзгереді? 3-қадам. Сырғанау үйкеліс күші түсірілген күштен үлкен болғанша үйкеліс коэффицентін арттырыңыз, бірақтең-әсерлі күші нөлге тең емес. Не болып жатыр? Үдеу қалай өзгереді? 4-қадам. Тең-әсерлі күш бағыты өзгергенін және үдеу теріс болғанын байқаңыз. Үдеу және тең-әсерлі күш векторлық шамалар, сондықтан бағыт өзгергенде бұл шамалар өзгереді. 5-қадам. Дененің тоқтағанын күтіңіз. Тең-әсерлі күш қайтадан нөлге тең. Үйкеліс коэффициентін азайтыңыз. Не болып жатыр? Тең-әсерлі күш және үдеу артып, қайтадан оң болады. 6-қадам. Қорытынды жасаңыз. 2-бөлім. Масса Виртуалды эксперимент. 1-қадам. Экспериментті қайта бастаңыз. Денені қозғалту үшін оған біраз күш салыңыз. Тең-әсерлі күш және үдеу оң екенін байқаңыз. 2-қадам. Тағы бір қорап қосыңыз. Тең-әсерлі күш өзгермейтіндей үйкеліс коэффициентін азайтыңыз. Үдеу қалай өзгереді? 3-қадам. Қорытынды жасаңыз. Қорытынды Ньютонның екінші заңында айтылғандай, үдеу денеге әсер ететін тең-әсерлі күшіне тура пропорционал және дененің массасына кері пропорционал. Глоссарий Applied force – Қолданылатын күш Forces – Күштер Sum of forces – Тең-әсерлі күш Values – Сандық мәндер Masses – Массалар Speed – Жылдамдық Friction – Үйкеліс Acceleration – Үдеу None – Еншқандай Lots – Жоғары

Ньютонның екінші заңы Read More »

Сырғанау үйкеліс күші

Жоба тақырыбы: Сырғанау үйкеліс күші 7 сынып Жұмыс мақсаты: Практикалық бөлім Виртуалды экспериментті бастау үшін “Friction” таңдаңыз. Бұл виртуалды экспериментке арналған шағын нұсқаулық. 1-бөлім. Үйкеліс коэффициенті Виртуалды эксперимент. 1-қадам. Денеңізді қозғалту үшін оған біраз күш салыңыз. Экспериментті кідіртіп қойыңыз. Сырғанау үйкелісінің қанша екеніне назар аударыңыз. 2-қадам. Үйкеліс коэффициентін арттырыңыз. Сырғанау үйкеліс қалай өзгерді? 3-қадам. Үйкеліс коэффициентін азайтыңыз. Сырғанау үйкеліс қалай өзгерді? 4-қадам. Қорытынды жасаңыз. 2-бөлім. Нормаль қысым күші Виртуалды эксперимент. 1-қадам. Экспериментті қайта іске қосыңыз. Денеңізді қозғалту үшін оған біраз күш салыңыз. Эксперименттікідіртіп қойыңыз. Сырғанау үйкелісінің қанша екеніне назар аударыңыз. 2-қадам.. Сырғанау үйкелісінің нормаль қысым күшіне тәуелділігін тексеру үшін объектінің массасын өзгерту керек, себебі нормаль қысым күші ауырлық күшіне тең. Сондықтан нормаль қысым күшін өзгерту үшін ауырлық күшін өзгерту керек, ал ол үшін заттың массасын өзгерту керек. 3-қадам. Массаны арттыру үшін тағы бір қорапты қосыңыз. Сырғанау үйкеліс қалай өзгерді? 4-қадам. Объектіні жеңілірек етіп өзгертіңіз. Денеге күш салыңыз. Сырғанау үйкеліс қалай өзгерді? 5-қадам. Қорытынды жасаңыз. Қорытынды Сырғанау үйкелісі үйкеліс коэффициентіне және нормаль қысым күшіне тура пропорционал. Глоссарий Applied force – Қолданылатын күш Forces – Күштер Sum of forces – Тең-әсерлі күш Values – Сандық мәндер Masses – Массалар Speed – Жылдамдық Friction – Үйкеліс None – Еншқандай Lots – Жоғары

Сырғанау үйкеліс күші Read More »

Статикалық үйкеліс күші

Жоба тақырыбы: Статикалық үйкеліс күші 7 сынып Жұмыс мақсаты: Практикалық бөлім Виртуалды экспериментті бастау үшін “Friction” таңдаңыз. Бұл виртуалды экспериментке арналған шағын нұсқаулық. Виртуалды эксперимент. 1-қадам. Денені жылжыту үшін біраз күш салыңыз. Не болып жатыр? Үйкеліс күші түсірілген күшке тең болғандықтан дене қозғалмайтынына назар аударыңыз. 2-қадам. Түсірілетін күшті арттырыңыз. Не болып жатыр? Үйкеліс күші де артады. Неліктен? Бұл статикалық үйкеліс күші деп аталады. Статикалық үйкеліс күші түсірілетін күш сырғанау үйкеліс күшінен үлкен болғанша артып тұрады. 3-қадам. Түсірілетін күшті кішірек қадамдармен арттырыңыз. Дененің қашан қозғала бастағанына назар аударыңыз. Сырғанау үйкеліс күші неге тең? 4-қадам. Қорытынды жасаңыз. Қорытынды Статикалық үйкеліс күші – қозғалмайтын затты қозғалтуға тырысқан кездегі үйкеліс күші. Тыныштықтағы денеге статикалық үйкеліс күші, ал қозғалатын денеге сырғанау үйкеліс күші әсер етеді. Глоссарий Applied force – Қолданылатын күш Forces – Күштер Sum of forces – Тең-әсерлі күш Values – Сандық мәндер Masses – Массалар Speed – Жылдамдық Friction – Үйкеліс None – Еншқандай Lots – Жоғары

Статикалық үйкеліс күші Read More »

Қозғалыс

Жоба тақырыбы: Қозғалыс 7 сынып Жұмыс мақсаты: Күтілетін нәтижелер: Практикалық бөлім Виртуалды эксперименты бастау үшін “Motion” батырмасын басыңыз. Виртуалды лабораторияға кішігірім инструкция. 1-бөлім. Қозғалыс Виртуалды эксперимент. 1-қадам. Денеңізге біраз күш салыңыз. Дененің жылдамдығы қандай? 2-қадам. Денеңізге көбірек күш салыңыз. Жылдамдық қалай өзгереді? Денеге күш түскенде жылдамдық артады. 2-бөлім. Инерция Виртуалды эксперимент. 1-қадам. Басқа қорапты қосу арқылы нысанның массасын арттырыңыз. Қандай да бір өзгерістер байқадыңыз ба? 2-қадам. Объектіні өзгертіңіз, массасы әлдеқайда үлкен тоңазытқышты алыңыз. Не өзгереді? Дене неғұрлым массивті болса, оны қозғалысқа келтіру соғұрлым қиын болады. Қорытынды Денеге қандай да бір күш түскенде дене қозғала бастайды және оның жылдамдығының арта береді. Дененің массасы неғұрлым көп болса, оны қозғалысқа келтіру соғұрлым қиын болады. Бұл дененің бастапқы күйінде қалу үрдісі болып табылатын инерция ұғымы. Дене неғұрлым массивті болса, оны тыныштық күйінен қозғалысқа келтіру соғұрлым қиын болады. Глоссарий Applied force – Қолданылатын күш Force – Күш Values – Сандық мәндер Masses – Массалар Speed – Жылдамдық

Қозғалыс Read More »

Тең әсерлі күш

Жоба тақырыбы: Тең әсерлі күш 7 сынып Жұмыс мақсаты: Күтілетін нәтижелер: Практикалық бөлім Виртуалды эксперименты бастау үшін “Net force” батырмасын басыңыз. Виртуалды лабораторияға кішігірім инструкция. Виртуалды эксперимент. 1-қадам. Бойы бірдей 2 адамды арбадан бірдей қашықтықта орналастырыңыз. Не болады? Арбаға әсер ететін күштер теңдестірілген, сондықтан тең әсерлі күші нөлге тең және арба қозғалмайды. 2-қадам. Бойы бірдей 2 адамды арбадан әртүрлі қашықтықта орналастырыңыз. Не болады? Арбаға әсер ететін күштер теңдестірілген, сондықтан тең әсерлі күші нөлге тең және арба қозғалмайды. 3-қадам. Бойы әртүрлі екі адамды арбадан бірдей қашықтықта орналастырыңыз. Не болады? Арбаға әсер ететін күштер теңгерілмеген, сондықтан тең әсерлі күш нөлге тең емес. Арба үлкен күштің бағыты бойынша қозғалады. 4-қадам. Бойы әртүрлі 2 адамды арбадан әртүрлі қашықтықта орналастырыңыз. Арбаға әсер ететін күштер теңгерілмеген, сондықтан тең әсерлі күш нөлге тең емес. Арба үлкен күштің бағыты бойынша қозғалады. Қорытынды жасаңыз. Қорытынды Тең әсерлі күш нөлге тең емес болса, күштер теңгерілмеген, ал тең әсерлі күш нөлге тең болса, күштер теңестіріледі. Тең әсерлі күшті есептеу үшін күштердің бағытын ескеру керек. Қарама-қарсы бағыттағы күштерді азайту керек, ал бір бағыттағы күштерді қосу керек. Глоссарий Sum of forces – Тең-әсерлі күш Values – Сандық мәндер Speed – Жылдамдық Right force – Оң жаққа бағытталған күш  Left force – Сол жаққа бағытталған күш  Go – Бастау Return – Қалпына келтіру Pause – Тоқтату

Тең әсерлі күш Read More »

Ньютонның бүкіләлемдік тартылыс заңы

Жоба тақырыбы: Ньютонның бүкіләлемдік тартылыс заңы Жұмыс мақсаты: 9 сынып Күтілетін нәтижелер: Практикалық бөлім Виртуалды лабораторияға кішігірім инструкция. Виртуалды эксперимент. 1-қадам. Ыңғайлы болу үшін экспоненциалды белгілеуді және денелердің тұрақты өлшемін таңдаңыз. 2-қадам. Денелер арасындағы қашықтықты өзгертіңіз. Гравитациялық күштер қалай өзгереді? 3-қадам. Бірінші дененің массасын өзгертіңіз. Гравитациялық күштер қалай өзгереді? 4-қадам. Екінші дененің массасын өзгертіңіз. Гравитациялық күштер қалай өзгереді? Қорытынды жасаңыз. Қорытынды Ньютонның тартылыс заңы бойынша ауырлық күші денелердің массасына пропорционал және қашықтықтың квадратына кері пропорционал. Глоссарий Force values – Күштің сандық мәні Decimal notation – Ондық  Scientific notation – Санның стандарт түрі Hidden – Жасырылған Constant size – Тұрақты өлшем Mass 1 – Масса 1 Mass 2 – Масса 2 Force on m1 by m2 – m1-ге  m2-ден күш  Force on m2 by m1 – m2-ге  m1-ден күш

Ньютонның бүкіләлемдік тартылыс заңы Read More »

Электр зарядтарының өзара әрекеттесуі 

Жоба тақырыбы: Электр зарядтарының өзара әрекеттесуі  8 сынып Жұмыс мақсаты: Күтілетін нәтижелер: Практикалық бөлім Виртуалды лабораторияға кішігірім инструкция. 1-бөлім. Электрлену процесі Виртуалды эксперимент. 1-қадам. Шарды жемпірге ысқылаңыз. Не болады? Шар жемпірге тартылады. 2-қадам. Шар теріс зарядталатынына және жемпір оң зарядталатынына назар аударыңыз. Қорытынды жасаңыз. 2-бөлім. Зарядталған денелердің әрекеттесуі Виртуалды эксперимент. 1-қадам. Тағы бір шарды алып, жемпірге ысқылаңыз. 2-қадам. Екі шарды да алыңыз, олар бір-бірімен қалай әрекеттеседі? 3-қадам. Екі шардың да теріс зарядталғанына назар аударыңыз. Қорытынды жасаңыз. 3-бөлім. Зарядталған денелердің бейтарап денелермен әрекеттесуі Виртуалды эксперимент. 1-қадам. Бір допты алып, қабырғаға жақындатыңыз. Не болады? Қабырға бейтарап болса да, шар қабырғаға тартылады. 2-қадам. Қабырғадағы теріс зарядтардың аздап ығысатынын байқаңыз. 3-қадам. Түймені басу арқылы қабырғаны алып тастаңыз. Әрі қарай не болады? Қорытынды жасаңыз. Қорытынды Екі бейтарап денені бір-біріне үйкелу арқылы электрлендіруге болады. Аттас зарядтар кері тебіледі, ал қарама-қарсы зарядтар тартылады. Глоссарий Show all charges – Бүкіл зарядтарды көрсету Show no charges – Зарядтарды көрсетпеу Show charge differences – Зарядтардың айырмашылығын көрсету Reset balloons – Шарларды қалпына келтіру Remove wall – Қабырғаны алып тастау

Электр зарядтарының өзара әрекеттесуі  Read More »

Үйкеліс арқылы электрлену

Жоба тақырыбы: Үйкеліс арқылы электрлену 8 сынып Жұмыс мақсаты: Күтілетін нәтижелер: Практикалық бөлім Виртуалды лабораторияға кішігірім инструкция. Виртуалды эксперимент. 1-қадам. Джонның аяғы кілемді сүртсін. Не болады? Джон аяғы мен кілем арасындағы үйкеліске байланысты теріс заряд алады. 2-қадам. Джон өткізгіш материалдан жасалған есік тұтқасын ұстасың. Не болады? Джон есік тұтқасын ұстаған кезде зарядтар өткізгіш тұтқаға қарай жылжи бастайды, бұл ұшқындарды тудырады. 3-қадам. Қорытынды жасаңыз. Қорытынды Екі бейтарап дене бір-бірімен үйкеліс кезінде бір денеден екінші денеге электрондардың біршама ауысуы жүреді, бұл үйкеліс арқылы электрлену деп аталады.

Үйкеліс арқылы электрлену Read More »